Plutocracia e cidadanía

 Elías Pérez Sánchez

Fai anos, Abraham Lincoln definiu a democracia como o goberno do pobo, polo pobo e para o pobo. Entón, se compartimos esa visión inicial da democracia, como se pode denominar o goberno dos ricos, polos ricos e para os ricos? Parece que o concepto axustado a devandita realidade é o de plutocracia, ou goberno (anómalo) no que existen influencias desequilibradas na toma de decisións a favor dos que ostentan as fontes de riqueza, e que procura a máxima concentración de poder e riqueza propiciando alarmantes desigualdades económicas e sociais entre os cidadáns.

Xa dende Platón e Aristóteles a plutocracia, ou oligarquía económica, era considerada a expresión dunha forma dexenerada de goberno. Na actualidade, pódese falar dunha plutocracia transnacional (supranacional ou global) que, a través dese ente chamado mercado ten secuestrada á humanidade. Sobre tal escenario, o sociólogo Heinz Dieterich ten dito o seguinte: “Que esa plutocracia prospere na profunda crise capitalista actual, mentres centos de millóns de persoas ven arruinadas as súas existencias, non sorprende. É a nomenclatura que manexa o sistema e faino, por suposto, en beneficio propio. Ten un dobre veo de teflón para protexerse das masas e das responsabilidades. Estatalmente teledirixen o sistema a través dos seus lobbyistas e peleles políticos en gobernos e parlamentos; economicamente ocúltanse no anonimato do mercado mundial ou mercado a secas cuxas decisións determinan o benestar e a miseria das xentes”.

O capital supranacional e impersoal impón o que certos economistas cualifican con rotundidade un “estado de excepción económica permanente” e, ao sucumbir ante a chantaxe  e a presión plutocrática e aos intereses das minorías especuladoras, os Estados e os seus gobernantes móstranse incapaces de garantir o ben común e o interese xeral dos seus cidadáns. Esta forma de “capitalismo de amiguetes, de gansters ou mafiosos” (como di o sociólogo Álvaro Espiña), este “latrocinio organizado”, apoiándose na desregulación legal e administrativa da economía, está a xerar un aumento da pobreza estrutural e a perda dos consabidos dereitos sociais que tanto esforzo custou acadar.

É un feito real que a consecuencia máis visible de esta situación é a perda da esencia do Estado de Benestar, esencia que, por simplificar, consiste na redistribución equitativa dos bens básicos que satisfagan as necesidades da cidadanía. E é unha evidencia que os dereitos humanos aínda que na súa orixe pretendían “atrincheirar” (Carlos S. Nino dixit) e protexer as liberdades básicas, fóronse ampliando e estendendo mediante a reivindicación dos chamados dereitos económico-sociais co fin de ofrecer unha solución ás necesidades humanas máis básicas.

Porén, resulta hoxe indiscutible que eses dereitos económico-sociais (en realidade, conquistas cidadás), por exemplo o dereito a un traballo e un salario digno, a unha pensión decorosa, á protección da saúde, a un ensino público de calidade, desenvolvidos co fin de atenuar o esquecemento manifesto dos sectores sociais máis desprotexidos, están sendo literalmente mancillados por gobernos liberais, ultraliberales e ata socialdemócratas, cando estes últimos foron os que precisamente colaboraron dun xeito razoablemente eficiente na súa implantación e consolidación.

Ante as leis do mercado e a súa influencia actual nos recortes sociais cimentados -como non!- na crise global, compre esixir non só a preeminencia dos Estados democráticos fronte ao mercado senón tamén o control deste por parte daqueles. Mentres, a maioría da  cidadanía denigrada e timorata vive nunha posición de submisión, de indolencia e apatía ante os poderes financeiros e a perda dos dereitos antes sinalados e hoxe desprotexidos polo Estado; elixe converterse en súbdita no canto de optar pola insurxencia; sitúase na unidimensionalidade e no conformismo descartando a crítica, a disidencia e o seu potencial transformador. Tamén está en crise. Ata cando?

Publicado no Progreso 27-4-2013