Memento vivere

Miguel A. Marínez

'Memento mori’ é unha frase latina que pretendía recordar ás persoas a súa condición mortal: «Lembra que es mortal». Usada como tópico na literatura e na arte europeas, tiña como función conxurar a vaidade da existencia e facer pensar na futilidade de amorear bens e propiedades diante dunha morte inelutable.

Na súa forma extrema podería considerarse como unha das regras da ‘ars moriendi’ clásica: unha preparación en vida para a morte. Dito outramente: o pensamento da morte como regra para as decisións que se toman Memento vivere en vida. Cal sería hoxe a regra da arte de morrer, a preparación para o momento final? Talvez a contraria: ‘memento vivere’ (lembra vivir).

O ‘memento vivere’ non é simétrico ao ‘memento mori’. Pode parecer unha fórmula paradoxal: nificencia do cosmos en nós. É o que asombraba a Kant: o ceo estrelado sobre nós (o universo infinito) e a lei moral dentro de nós (a capacidade de actuar con liberdade). Mais adaptado ao mundo de hoxe. Por exemplo, un dos aspectos máis interesantes da sociedade tecnolóxica é a progresiva ampliación do coñecemento cientí- fico sobre o sistema solar e outras galaxias, a historia evolutiva do planeta terra e a súa biosfera. Isto pode ser aproveitado ao noso favor para repensar e recrear a moral persoal e colectiva.

Facer unha reflexión ética deste tipo quizais nos habilite para actuar consonte á autoconsciencia que logrou a nosa especie e, acaso, practicar o ‘memento vivere’. É posible esquecer que se vive posto que, precisamente, se vive? Evidentemente si. A falta de autoconsciencia é a proba. Se noutros tempos non se vivía porque era fundamental prepararse para a vida inmortal, na actualidade acontece o mesmo mais por outro motivo. Desaparecida a inmortalidade do horizonte persoal e social, irrompe a hipervitalidade, a exaltación da oportunidade, o hipervínculo á circunstancia. A fascinación polo ‘carpe diem’ (aproveita o momento!) convértese nun imperativo: debes vivir como se cada momento fose un fin en si mesmo, non un medio! Ou, tamén, unha especie de máxima: regula cada instante como se fora o último porque pode selo! A mentalidade economicista e bancaria concibe a vida como un capital, o pensamento como un balance e o ben como o logro dunha renda positiva. O seu ‘ethos’ é: a vida non debe ser malgastada! O rendemento do instante debe ser visible, a ser posible, en efectivo, figurar no rexistro dos haberes. Esta maneira de pensar e actuar impide apropiarse con sosego do ‘memento vivere’. ‘Memento vivere’ é actuar no presente de tal xeito que en cada momento se teña presente a magnificencia do cosmos en nós. É o que asombraba a Kant: o ceo estrelado sobre nós (o universo infinito) e a lei moral dentro de nós (a capacidade de actuar con liberdade). Mais adaptado ao mundo de hoxe. Por exemplo, un dos aspectos máis interesantes da sociedade tecnolóxica é a progresiva ampliación do coñecemento cientí- fico sobre o sistema solar e outras galaxias, a historia evolutiva do planeta terra e a súa biosfera. Isto pode ser aproveitado ao noso favor para repensar e recrear a moral persoal e colectiva. Facer unha reflexión ética deste tipo quizais nos habilite para actuar consonte á autoconsciencia que logrou a nosa especie e, acaso, practicar o ‘memento vivere’.….

Publicado no Progreso o 17-10-2015