Invitación á filosofía

Mar Carballo Cela

Non te empeñes en ser o que non eres, senón en acadar o que eres” . Este podería ser un consello de calquera dos moitos filósofos clásicos que recomendaban a autenticidade como base de calquera vida feliz e digna de ser vivida; pero é do economista e escritor contemporáneo José Luis Sampedro, dunhas anotacións publicadas de maneira póstuma baixo o título “La vida perenne”.

Sempre estaremos necesitados de quen nos recorde o difícil pero acertado camiño de chegar a ser o que un é, porque os extravíos dos intereses minoritarios que se impoñen na nosa época ameazan continuamente con converternos en seres frustrados, insatisfeitos na carreira por acadar cada vez máis, por demostrar cada vez máis, e olvidarnos do que realmente somos: seres fráxiles, mutuamente dependentes, que para ser libres e felices necesitamos da liberdade e a felicidade de tódolos demais. Neste sentido afirmaba tamén Sampedro que vía ós homes moi empeñados en ser máis, pero non en ser mellores, o cal nos leva a olvidar que unicamente desde o perfeccionamento interior podemos construír un mundo máis amable.

A filosofía en si mesma é unha invitación a ser auténticos e mellores: auténticos (authentés: dono absoluto de si mesmo), porque nos anima a pensar por nós mesmos, a ser fieis á busca da verdade, do que realmente somos, libres de coaccións e intereses alleos; e mellores, porque esa necesidade de buscar a verdade só pode xurdir en espíritos que ansíen perfeccionarse. Así comezou iso que decidimos chamar "amor á sabedoría", con xente que se enfrontou ós mitos, ás tradicións e ás máscaras que outros lles impoñían impedíndolles incluso o coñecemento de si mesmos.

A auténtica revolución consiste nun cambio de perspectiva interior, nesa invitación constante a querer comprender o que somos e o que necesitamos. Pero isto obríganos, como individuos e como sociedade, a estar nunha deliberación permanente, nun exercicio crítico constante; como se non podemos ir facendo fronte a cada nova circunstancia?, como se non podemos concretar en que consisten esa liberdade e esa felicidade?

O lema socrático "coñécete a ti mesmo" segue sendo o punto de partida por excelencia: Qué outra maneira temos de saber o tipo de relación que debemos manter co noso entorno natural e social se non é desde o coñecemento do que realmente somos? Se asumimos as identidades impostas, nunca poderemos chegar a descubrilo.

É por iso que, como dicía Nietzsche, a filosofía debe ser sempre un pensamento intempestivo, que alce a mirada máis alá da oficialidade da súa época. Facilitar esta actividade e educar no seu exercicio só pode ser un síntoma de sociedade saudable.

Publicado no Progreso o 30-4-2016