Vivir o presente

José Domingo de Prada

 

Vivimos no presente. A nosa vida é, mentres dure, pura actualidade. Como tal a tratamos, executándoa ao compás do acontecer, quérese dicir, bailando a música que toca, a que soa, a que nos poñen.

Bailar -vivir- é levar o ritmo, moverse ao compás. Nós levamos a vida como toca, acompasada ao ritmo que nos marcan, se non queremos dar a nota. A continuidade rítmica se vive emocionalmente, é subxectiva, espontánea, propia. Son eu quen decide moverse ao ritmo dos tempos e pasar así desapercibido entre outros movementos acompasados, actuais; clónicos do meu? Non fan falta espellos, todos os movementos declinan polo mesmo paralaxe aparente: o que marcan os tempos que corren. Nada máis igual nin máis repetitivo que a esixencia rítmica do compás.

Jacobo Muñoz di que a filosofía é “unha diagnose multifocal do presente”, e iso ponnos ante o problema do cambio de enfoque, do cambio de ritmo. Xa sabemos que quen non enfoca ben distorsiona e perde nitidez; como quen non afina ben, que acaba desentoando e ata perde a harmonía. Ao fin, se acaban por superpoñer planos, como se fan soar músicas diferentes; algunhas incluso renxen. Se declinamos da actualidade que nos toca e cambiamos de foco -ou de música- entón veremos outras estrelas, aportacións do cambio de enfoque? problemas de paralaxe? lumes fatuos?  Para os directores da orquestra lumes fatuos, para os músicos liberdade, para o público caos e para os que danzamos na escena da vida, estrelas novas. En calquera caso, o cambio de foco provoca tamén cambio nas sombras e é extremadamente importante para darse conta de que as sombras non son a realidade. Os prisioneiros platónicos que estaban permanentemente baixo o mesmo foco e observando desde o mesmo plano confundíanas coa realidade. Que non terían discorrido aqueles prisioneiros se lles chegan a cambiar o plano do lume sequera unha vez! E se lles chegan a poñer música!

O problema deste espectáculo está entón en percibir as diferencias, que se perden nun movemento inaprensible, bailando todos ao mesmo ritmo, iluminados baixo os mesmos focos, uniformizados cos mesmos pasos de baile e a mesma claridade, pero crendo que somos nós os que marcamos o compás  e os que miramos o que queremos ver. Theodor Adorno advírtenos que as diferenzas son absorbidas pola “unidade de época”. Resulta así que, visto en perspectiva, os movementos particulares se perden, e só se percibe o baile dos tempos, algo así coma un pequeno resplandor, apenas unha penumbra, un rumor de fondo. Co importantes que somos mentres vivimos, que pouca cousa cando o deixamos.

Se todo isto xa pasaba no mundo clásico e perfectamente ordenado, que non se poderá dicir do presente? Líquido segundo Bauman, case translúcido e distorsionador aínda que el se pretenda transparente -o da transparencia é  unha falsa estrutura ideolóxica, unha actualización do panóptico de Bentham nas sociedades dixitais e que utilizan para vixiarnos mentres nos imaxinamos libres, como sinala Byung-Chul Han-.

Nunca fomos tan fráxiles como somos nestas sociedades posmodernas, e iso ocorre porque  nunca estivemos tan expostos á mirada dos demais. Esa mirada curiosa fainos perder intimidade e con ela pérdese o individuo. Nesta situación déixanos a sociedade do espectáculo, agobiados por manter o ritmo e mirar o que se nos mostra. Byung-Chul Han di que no espectáculo se perde o respecto, a mirada distanciada que aparta o mirar curioso. No espectáculo global vivimos degradados por ser actores e fisgóns ao mesmo tempo. Danzantes que observan á vez que son observados. É este o motivo polo que o público pasa a apropiarse do privado polo que a intimidade privada se pode vender ao público. Esta confusión anúlanos e destrúenos, deixándonos expostos a perdernos, a decaer na nosa identidade confundíndoa coa que nos venden. Pero, ganancia dos novos tempos, xa non nos teñen que obrigar a ver nin aceptar o imaxinario colectivo no que nos perdemos, agora prestámonos nós a facelo de bo grado.

Publicado no Progreso o 30-9-2017