Consensos urxentes na sociedade actual

Xosé Ramón Cando Vázquez

Todo réxime de goberno democrático enténdese operado a través de partidos políticos que, por definición, traducen en leis os criterios da cidadanía da que se constitúen en representantes pero, acotío, prodúcese unha sobreactuación e xa non se trata de representar senón de construír ditos criterios. Con este obxecto, non é raro observar como se manipulan ou, cando menos, se esaxeran feitos e realidades, facendo difícil ou mesmo imposible a súa constatación. Esta manobra supón desprazar o debate ideolóxico-político dende o seu lugar lexítimo, o diagnóstico dos problemas e as alternativas de solución aos mesmos, ao espazo da discusión sobre o que existe ou non existe, ao ámbito da metafísica, territorio, como se sabe, pouco propicio para o acordo.

A afirmación de Nietzsche de que toda verdade absoluta é unha ilusión e o único que podemos afirmar son interpretacións, daría pe á eclosión da filosofía hermenéutica que se estendeu ao longo do século XX e que tería en Gianni Váttimo un dos seus representantes. Váttimo, fronte aos diferentes enfoques metafísicos, ou mesmo “científicos”, sobre a  verdade, propón un criterio consensual que, facendo parte do chamado pensamento feble, devén, sen embargo, nunha alternativa revolucionaria na definición radical da democracia  que resulta moi pertinente no contexto que se describe no apartado anterior. A sociedade non pode gastar o tempo e a enerxía nun debate, politicamente estéril, sobre os termos da realidade, cuxa definición debe ser anterior e compartida permitindo situar a dialéctica partidaria no espazo do que tiña sido desprazada.

Coherentemente co anterior e adoptando a perspectiva do consenso, as sociedades deben establecer a base común para o xogo político, concretamente deben acordar que realidades presentan un maior nivel de risco, ou, se se quere, que prioridades hai que abordar con urxencia dende o asentimento do feito de ser reais e urxentes. Na situación actual hai algúns feitos que poderían ter o mencionado carácter:

1.- Debería ser posible chegar a un acordo sobre a realidade do feito de que as mulleres non gozan dos mesmos dereitos que os homes e non reciben igualdade de trato.

2.- Debería ser posible chegar a un acordo sobre a realidade do feito de que está a producirse un cambio climático no que parece que a humanidade ten un papel activo importante e que podería ter repercusións moi negativas para a saúde da mesma.

3.- Debería ser posible chegar a un acordo sobre a realidade do feito de que asistimos a unha transformación das estruturas e as relacións económicas descoñecida no pasado e de que da resposta que sexamos quen de producir derivaranse consecuencias que nos afectarán gravemente.

Se excluímos unha limitada porcentaxe, os varios millóns de votantes dos partidos con representación institucional partillan o significado da expresión vivir decentemente e concordan en tela como obxectivo, sen embargo unha parte importante non comparte que a desigualdade de dereitos entre xéneros sexa unha realidade, que estea a darse, realmente, un cambio climático que, no peor dos casos podería levarnos por diante e que sexamos protagonistas dun cambio de modo de produción que está a darse, realmente, entre nos e que podería ser traumático se non se afronta en beneficio do colectivo. A dificultade non radica, polo tanto, nunha discrepancia política irreconciliable (non existe, de feito, unha importante oposición de criterio sobre o sentido da xestión do público), o que padecemos son comportamentos políticos partidarios que, incapaces de establecer ofertas diferenciadas alén da conxuntural batalla polo poder, tenden, cada vez mais, a fundamentar a súa diverxencia en intentar confundir á cidadanía sobre o contido da realidade porque, como e sabido, non hai mellor táctica para non arriscar solucións ante un problema que negar a existencia do mesmo (sería interesante cambiar isto para non ter que interrogarse despois do desastre "que se fixo mal?").

Publicado no Progreso o 3-2-2018