Martín Lutero e o inicio da modernidade

Elías Pérez Sánchez

 

Martín Lutero foi o principal artífice da Reforma Protestante, un fenómeno histórico complexo no que destaca o día en que proclamou as súas 95 teses nas portas da catedral de Wittemberg en 1517. O seu movemento reformador foi tamén posible grazas a diversos feitos acaecidos na tardía Idade Media como o nominalismo de Ockham que comezou a gretar a estrutura teolóxica e filosófica de Tomás de Aquino, o auxe dos novos estados nacionais que axudou a que o poder secular fose gañando terreo á Igrexa, o esborralle do Imperio xermánico no século XIII ao que lle seguiu o ocaso do poder temporal do papado cuxo nepotismo e perda de valores espirituais foron severamente criticados polo propio Ockham, Marsilio de Padua ou Wiclef. A Reforma de Lutero en Alemaña foi consecuencia dun movemento cultural amplo iniciado dous séculos antes ao que se lle sumou o Renacemento e o Humanismo de inspiración clásica dando lugar a unha época centrada no descubrimento do home e do mundo e cuestionadora da tutela clerical.

Difundidas polo recente invento da imprenta, as súas teses foron aceptadas pola incipiente burguesía, por sectores influentes da nobreza alemá e polo pobo, traspasando as fronteiras, estendéndose pola Europa continental e provocando a Contrarreforma católica, futuras tensións confesionais, sociais e políticas que desencadearán máis tarde nas chamadas guerras de Relixión. Para a Igrexa romano-católica, a Reforma e Lutero en particular provocaron a maior catástrofe da historia ao consumar a ruptura da unidade medieval de Occidente e instigar unha progresiva secularización do mundo occidental que se materializaría, máis tarde, na Ilustración.

A noción bíblica de Deus proposta por Lutero fronte á noción metafísica da Escolástica; a comprensión do evanxeo de Cristo como un poder re-creador dun Deus cheo de amor cara á humanidade; a súa noción de "palabra" en toda a súa plenitude (como Palabra de Deus e como protesta ante os excesos do poder temporal); o valor que lle concedía á educación como instrumento transformador da sociedade civil e como ferramenta para alcanzar a liberdade e a felicidade; as súas achegas teolóxicas a favor da convivencia pacífica e a súa aposta polo progreso social, fano precursor de autores como, Schiller, Goethe, Heine, Kant, Stuart Mill ou Herder.

Non houbo no pensamento de Lutero unha motivación exclusivamente relixiosa. As súas ideas axudaron a marcar o inicio da modernidade, da liberdade de conciencia, dos nacionalismos modernos, da revolución educativa europea, da exaltación dos valores culturais propios, da tolerancia e da xustiza.

Publicado no Progreso o 24-9-2016