Nada de actualidade

Miguel Ángel Martínez

Que significa actualidade? Por que o actual considérase mellor que o non actual? Actualidade é concepto reitor de vidas privadas e destinos colectivos. Criterio de decisión. Autoridade totémica, protectora. Garda dunha orde social que debe avanzar para manterse viva. Peneira sagrada que criba o útil do prescindible.

Concíbese a actualidade como anticipación certa do futuro. Estar informado da actualidade, por exemplo, é coñecer o que chega, está chegando, chegou hai un intre, mais aínda non é para todos. Ser "actual" é chegar primeiro ao que vén, antes que outros, que todos os outros. É a maneira de triunfar na competición que é a orde social avanzada. Na que o porvir é posibilidade, e o agora realización desa posibilidade.

Observadas desde este ángulo, as persoas traballan no precipitado do futuro. Adherirse aos feitos que verte o futuro, baleiran o presente, borran o pasado, é o actual. Isto fai imposible que inscriban e rexistren con sosego a súa experiencia vital. Quen marca este futuro? Quen dita o porvir?

O imperio da actualidade (na toma de decisións políticas, económicas, tecnolóxicas, empresariais, xornalísticas, por exemplo) fai desaparecer o tempo. O que non procede do futuro estímase non actual, xa que logo, inválido. Inclusive falso. Aquí medran as ideoloxías do futuro. Converten a interconexión, pantallización, dixitalización, en conceptos reguladores. A seguridade, control, previsión, en ideas forza. A orixe, autenticidade, pureza, en correntes que brotan do porvir. As persoas de boa fe cren nese futuro, na interpretación única do futuro. Futuro do que xorde o presente máis hostil e deshumanizado.

Sobredimensionar a actualidade promove nas persoas expectación e presas para non perderse o que en cada momento se fai actual. Paciencia, demora, prudencia, maduración, silencio, non se axustan á actualidade. Desbótanse. Organizada polo tempo maquínico (funcionamento das máquinas, pantallas, redes), a actualidade afástase da experiencia humana. Tórnase abstracta. Irreal. Unha forma de alienación eficaz na que as persoas se mergullan sen precaución. Un pseudotempo imaxinario, mais existente, que reclama e promove fascinación.

A actualidade é presenza viva dun futuro ideado, validado, realizado por grupos de interese que asumen o risco de pechar o acceso á posibilidade da experiencia das persoas: memoria e reflexión. Sabedores de que minorar a distancia crítica e meditación sosegada dificulta a construción de sentido, aceptan vehicular as súas desoladoras consecuencias en forma de devoración e produción incesante de actualidades.

Na cultura occidental o acceso á posibilidade de exercer a memoria reflexiva noméase filosofía. Velaí a cerna da liberdade e integridade persoais. Intimidade de nós que convoca aos achegados, e a todos, para volver sobre o vivido e meditado durante miles de anos pola especie, co fin de practicar o coidado mutuo, razoable e racional.

A pesar das aparencias e dificultades, a actualidade inclúe, dentro de si, a filosofía. É dicir, aínda existe a ocasión de apoderarse nun modo de vida modesto e resistente, capaz de sentir vergonza. Vergonza que esperta a conciencia do nada da actualidade.

Publicado no Progreso o 4-2-2017