A utilidade da Filosofía e a LOMCE

 Elías Pérez Sánchez

      O Anteproxecto de Lei Orgánica para a Mellora da Calidade de Ensino (LOMCE) pretende relegar á Filosofía e ás distintas materias hoxe vinculadas á Filosofía, como a Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos -EpC- ou a Ética e Cidadanía -EyC- e que manteñen na actual GABE un continuo curricular, a unha disciplina académica de ámbito marxinal.

      Sen entrar en detalles que confundan o lector convén destacar a eliminación de EpC e de EyC e a súa implantación curricular nos niveis educativos de primaria e secundaria en beneficio dunha dubidosa transversalidade dos contidos destas diluíndo a importancia que ten na educación o coñecemento dos fundamentos racionais da conduta cidadá e a adquisición de habilidades sociais para o desenvolvemento dunha correcta convivencia democrática, e renunciando ao estudo dos preceptos, deberes e dereitos constitucionais ligados -como non podería ser doutro xeito- á Declaración Universal dos Dereitos Humanos e outros tratados internacionais.

      Por outra parte, a LOMCE pretende tamén despoxar da materia Filosofía e Cidadanía, actualmente cursada no bacharelato, a parte do currículo vinculado á cidadanía en beneficio da Filosofía tradicional cando a devandita materia pretende, na actual LOE, que o alumnado afonde na dimensión ética do concepto de cidadanía clarificando as súas bases e proxeccións filosóficas remitíndoo, dun xeito natural, ao estudo do concepto mesmo de Filosofía e da súa aplicabilidade. Non esqueza o lector que as materias antes citadas teñen como obxectivo "desenvolver unha conciencia cívica, crítica e autónoma, inspirada nos dereitos humanos e comprometida coa construción dunha sociedade democrática, xusta e equitativa e coa defensa da natureza, desenvolvendo actitudes de solidariedade e participación na vida comunitaria,".

      E por se fose iso pouco, o Anteproxecto LOMCE desterra a Historia da Filosofía do actual bacharelato ao ámbito da elección discrecional por parte do alumnado coa consecuente perda do status académico cardinal mantido durante décadas. Semellante desprezo cara ao coñecemento das orixes e a evolución do pensamento da humanidade no currículo escolar denota, canto menos, a consideración da Filosofía como un saber inútil, improdutivo e infecundo.

      Todo isto me fai recordar o discurso inaugural lido pola Catedrática de Ética, Esperanza Guisán, na solemne apertura do curso académico 2005-2006 da Universidade de Santiago e que levaba por título "Da útil inutilidade da Filosofía". Naquela brillante lección maxistral, a doutora Guisán defendía a necesidade e a utilidade da Filosofía nunha época histórica como a nosa onde tanto escasean os valores criticamente asumidos.

      Sorprende amargamente que os poderes públicos insistan na necesidade dun ensino de calidade para despois privar o alumnado dunha formación específica indispensable que lle axude a desenvolver as competencias necesarias que lle faciliten o acceso ao coñecemento dos valores constitucionais, os textos estatutarios de autonomía, os tratados internacionais, e os que garanten e formulan os distintos Dereitos Humanos. Resulta asombroso que a reflexión na aula sobre a lexitimidade do poder político, os fundamentos filosóficos do Estado democrático de dereito, a liberdade e a tolerancia poida ser considerada un mero anexo na formación integral dos mozos e mozas de hoxe en día.

      Hai que priorizar a formación de bos cidadáns antes que "bos profesionais". A profesionalidade é, certamente, unha virtude pública na medida que serve aos intereses comúns da sociedade, como moi ben indicou Victoria Camps nalgún dos seus libros. Pero a educación do futuro profesional non debera minimizar o papel liberador da Filosofía e a relevancia dunha educación moral que reforce e mellore as súas virtudes cívicas e públicas. E que os converta en bos cidadáns.

Publicado no Progreso o 8-12-2012