Crueldade humana

Elías Pérez Sánchez  

Case corenta conflitos bélicos e innumerables zonas quentes atopamos no mapamundi en pleno século XXI. O mundo segue en guerra e os resultados do Índice de Paz Global 2010 mostraban xa que a paz segue sendo un horizonte bastante afastado para o xénero humano. No seu momento, no Foro Compostela 2010, xa se analizou con certa profundidade o candente panorama internacional e o feito máis que evidente de que no canto de avanzar cara a cotas máis elevadas de concordia entre os estados, o planeta, aos poucos, estase volvendo cada vez máis inhóspito e menos pacífico. E por riba, no Foro Mundial de Educación para a Paz celebrado en Madrid o ano pasado, expertos procedentes de máis de 70 países abordaron a triste realidade das distintas formas de violencia interpersoal, que xerou entre 2000 e 2014 a morte de seis millóns de persoas, máis incluso que as falecidas nos conflitos bélicos.

Sempre existiu a crenza no progreso moral do ser humano e na mellora, a través da educación e a ética, do seu comportamento social. Platón, Aristóteles, Kant, Hobbes, Rousseau, Mill, entre outros, discutiron ao redor da natureza humana, dos factores que fan que o home sexa desapiadado cos demais e as razóns e recursos que habería que aplicar para restrinxir ao máximo as condutas antisociais. E sobre todo aquelas que implican un plus elevado de crueldade e barbarie. Dende a etoloxía, tanto Konrad Lorenz como Ashley Montagu ou Robert Ardrey adicaron boa parte dos seus estudos e investigacións en clarificar a bondade ou maldade natural do ser humano. Porén, paralelamente a tales reflexións e a medida que o home era capaz de dominar con máis recursos a natureza (tamén a humana), a historia móstranos que os horrores, a crueldade e a barbarie humana non só aumentaron exponencialmente senón que manifestáronse con maior habilidade, pericia e sofisticación. Aí temos a historia do século XX e os horrores e atrocidades de factura humana tan familiares: as dúas guerras mundiais, Ruanda, Vietnam, Iugoslavia, ou Camboia.

O século XXI preséntasenos, como sinalei ao principio, dun xeito no que a crenza no progreso moral do home está sendo tamén socavada. As atrocidades e perversións (Iraq, Afganistán, agora Libia e Siria,) persisten. Pensar a distancia e dun xeito pasivo e inhibido en tales episodios non basta. Porque, aínda que custe esforzo retomar o optimismo antropolóxico, fillo da Ilustración, máis sombrías resultan as consecuencias que conleva o pesimismo antropolóxico: aceptar sen esperanza que non hai unha diagnose sólida da natureza humana e que a cámara dos horrores do noso pasado primitivo forma parte inexorable das nosas vidas.

Publicado no Progreso o 5-5-2018