Elías Pérez Sánchez
De acordó cos estudos recentes sobre a percepción que a cidadanía do Estado
español ten sobre a inmigración, pódese concluir que non se trata hoxe dun
problema prioritario. Con todo, as queixas feitas públicas polas Asociacións en
defensa dos dereitos dos inmigrantes ofrécennos unha idea do ultraxe que este
sector da sociedade segue a recibir. Dá a impresión de que algunhas persoas e
institucións consideran o multiculturalismo (a convivencia de distintas
culturas nun territorio determinado) como unha Xungla Global, como diría Jesús
Conill, na que o etnocentrismo faise evidente. Mentres, a cidadanía mantense
pasiva dominando nela a tolerancia pasiva: “Transixo, pero non quero
comprender”.
Polo menos hai unha razón histórica que explica tal actitude e é a ambición
que o ser humano mostrou sempre en buscar a uniformidade. Teñen razón Victoria
Camps e Adela Cortina, ao sinalar que a obsesión pola unidade ou uniformidade,
polo holismo e o monismo foi constante na historia do pensamento occidental.
Como ten dito Vitoria Camps, “o mito dunha harmonía total e última vertebrou os
soños utópicos que quixeron subsumir a riqueza da variedade humana baixo un só
proxecto supostamente racional”. Ese capricho pola unidade impediu aceptar de
bo grado a diversidade. Tamén no Xénese atopámonos coa historia bíblica da
torre de Babel, unha mostra da ambición
humana que aspirou a unificalo todo baixo unha soa lei. Deus non quixo e deu a
entender que tanto a pluralidade como a variedade eran desexables para a
humanidade.
Aínda que, para moita xente, o mundo actual caracterízase pola exaltación
das diferenzas, estas, na práctica cotiá, toléranse mal. Cando se toleran. A
aversión e o desprezo cara ao diferente –en graos diferentes, como é lóxico-,
son unha evidencia empírica e ata a tolerancia que soporta é moitas veces esa
tolerancia pasiva e despectiva que ten mencionado Isaiah Berlin: “tolero as
súas crenzas e os teus comportamentos sen sentido”.
Pero hai alternativas ante esas actitudes que discorren entre a
intransixencia e o desprezo. Unha delas é a visión de que a unidade é previa á
multiplicidade. En primeiro lugar todos somos humanos, e posteriormente,
occidentais, europeos, magrebís, asiáticos, etc. Primeiro iguais, para poder
ser posteriormente distintos. Isto implica que a premisa da identidade humana
obriga a que os “diferentes” sexan suxeitos de recoñecemento social e suxeitos
do dereito a unha vida digna.
Por outra banda, convén desterrar a falsa actitude da tolerancia pasiva por
un desexo de comprensión e aceptación das diferenzas, sempre enriquecedoras en
tanto se axusten aos dereitos humanos. Neste caso, Adela Cortina apelou sempre
á liberdade, igualdade, solidariedade e á tolerancia activa como valores
propios do interculturalismo como aspiración ética e necesaria nos tempos
actuais caracterizados pola cultura da mestizaxe. Convén tamén afastarse da
“aporofobia” ou conduta consistente na aceptación do emigrante rico e a
marxinación do pobre. Tal actitude, como é lóxico, non sempre é obxecto de
autocrítica social, pero demostra ás claras canto de hipocrisía hai en todo
este asunto.
Por fin, a educación. Fomentar a adquisición de hábitos, xa na escola ou na
contorna familiar, de respecto ao diferente co fin de desterrar a marxinación
polo simple feito de ser distinto é un imperativo moral. E algunhas
institucións políticas e certos centros educativos deberan tomar boa nota e
converterse en espazos máis idóneos para a transmisión dos devanditos hábitos.
Publicado no Progreso o 2-9-2017
No hay comentarios:
Publicar un comentario