Pesimismo, realidade e utopía

Gonzalo Pérez López

 En non poucas ocasións, os que comparten criticamente comigo o contido dos artigos publicados neste diario, achácanme o excesivo pouso pesimista que deixan todos eles e convídanme a ofrecer algunha alternativa para un futuro próximo. Aínda que se me ven á memoria, como posible resposta, a frase de Benedetti de que “un pesimista é un optimista ben informado”, paréceme algo pretensiosa e non penso eludir o reto de intentar xustificar a miña postura.

Parece obvio que a alternativa está implícita no desenvolvemento dos propios artigos, dos que se pode colixir facilmente aquela, aplicando o contrario do que rexeitan. De todas maneiras, calquera posibilidade de transformación  pasa por unha análise obxectiva da realidade a substituír para, a partir dela, esbozar unha opción viable de cambio, non exenta desa utopía realizable imprescindible para propiciala e dinamizala.

Centrémonos, pois, como punto de partida para a reflexión colectiva, na necesaria revisión da escala de valores vixente á vez que nunhas condicións mínimas esixibles para que un modelo de convivencia global sexa posible, que pasarían por:

-Compromiso moral para acabar coa desigualdade e a violencia estrutural capitalista, o que supón o reparto solidario do traballo e dos recursos e bens mundialmente existentes, o que permitiría unha vida digna para toda a humanidade. A solidariedade sincrónica suporía unha aproximación á xustiza social hoxe e a diacrónica a garantiría plenamente ás xeracións  futuras. Isto esixe un control científico e ético simultáneos do desenvolvemento, orientándoo con criterios de sostibilidade.

-Prioridade do público sobre o privado e discriminación positiva para as persoas que a necesiten, como paso previo a que o sistema produtivo e os servizos respondan exclusivamente aos intereses colectivos.

-Desaparición do FMI e de calquera organización que opere como un instrumento de poder en beneficio dos intereses dunha minoría da que depende a vida da maioría dos habitantes do planeta.

-Democracia real e global liberada do secuestro á que a someten os mercados. Modelo democrático que ten que superar as anquilosadas fórmulas actuais para orientala á participación consciente e permanente da cidadanía. Listas abertas, proporcionalidade plena, consultas regulares para decisións puntuais, posibilidade de revocar ós elixidos cando non cumpran coas súas propostas de goberno e unha remodelación total da organización dos estados que garanta unha auténtica división de poderes e a concreción na realidade da reforma das constitucións cando a maioría dos cidadáns consultados así o esixan.

-Superación da política entendida só como actividade lucrativa, e recuperación da participación directa do cidadán e da súa satisfacción por ter contribuído á realización dos intereses da colectividade.

-Moralización da vida pública e privada, potenciada por un modelo educativo orientado cara á solidariedade, á empatía, á asertividade, á autonomía intelectual, á superación da alienación e do pensamento único e a asunción da cultura da responsabilidade, tendo como fío condutor a realización das persoas e o benestar colectivo.

-Recuperación do decisivo papel da sociedade civil e do asociacionismo en xeral como control do poder e mesmo como marco de expresión da sociabilidade do ser humano anulada polo individualismo inoculado polo modelo económico e social imperante.

-Superación da uniformización e do etnocentrismo e valoración positiva das aportacións de todas as culturas á construción da república universal, sen outro límite que o que marca o desenvolvemento práctico dos dereitos humanos en pro da convivencia mundial nun plano de liberdade, igualdade e respecto.

-Os medios de comunicación e as tecnoloxías da información e a comunicación ó servizo da verdade e dos intereses do cidadán universal, dado que, de non ser así, calquera aproximación a unha democracia de calidade, é  hoxe impensable.

-Creación dun organismo internacional que garanta o desarme e o cumprimento dos puntos anteriormente citados e, polo tanto, a xustiza social e a paz mundial.

A realización destas condicións mínimas que conduzan a outro modelo de sociedade pasa polo cumprimento da primeira delas, polo que é imprescindible analizar a viabilidade desa irrenunciable solidariedade.

Se o capitalismo, nas súas distintas maneiras de manifestarse, domina todos os ámbitos da realidade e a esencia do capitalismo, a creación imparable de plusvalía e o enriquecemento privado, é a antítese da solidariedade, cabe a posibilidade de que o propio sistema emprenda voluntariamente a súa autodestrución?, poden os cidadáns enfrontarse pacificamente cun poder mundial que controla, mediante o monopolio da violencia física e psicolóxica, dende a estrutura económica á vida privada das persoas?

Se á obviedade das respostas a estes interrogantes lle engadimos que a maioría dos cidadáns do mundo consideran como inxenuas, ilusas e mesmo extravagantes as miñas propostas, outro modelo de convivencia non é esperable nun futuro próximo e o pesimismo que se me atribúe convértese en sinónimo de realismo.

Pero non é o meu un pesimismo da resignación, da pasividade e do punto final e, polo tanto, non pode ser óbice para que o meu proxecto vital e a acción diaria que del se deriva, se orienten cara ao cumprimento das condicións apuntadas xa que, como dicía Saramago, “os únicos interesados en cambiar o mundo son os pesimistas, porque os optimistas están encantados co que hai”

Publicado no Progreso o 5-10-2013