A muller na filosofía

Carmen González López 

Houbo medo histórico a que as mulleres pensasen? Falar de mulleres en filosofía, dentro dunha cultura dominada pola tradición masculina, é unha forma de tomar conciencia e de manifestar que o pensamento racional non é unicamente masculino.

No campo da filosofía non houbo neutralidade respecto aos sexos. Isto móstrase en autores tan relevantes coma Aristóteles cando usa o termo «antropos» (hombre en sentido xenérico) de forma que non pode aplicarse ás mulleres; en Hume cando di «pola teoría da inmortalidade da alma explícase facilmente a inferioridade da capacidade feminina: a súa vida doméstica non require facultades máis altas xa sexan de corpo ou mente». Ou en Nietzsche cando afirma: «hai mulleres nas que por máis que se busque e analice non se encontra nada interior. Son simplemente máscaras». Estes usos lingüísticos exclúen e marxinan ás mulleres.

Relacionábase o concepto home/masculino coa racionalidade, coa cultura, co ámbito da política, e o concepto de muller/femenino coa emoción, coa natureza e co ámbito do privado e por iso incapaces de participar en asuntos públicos en xeral e na política en particular; é o caso de autores coma Rousseau ou Hegel.

A pesar desa exclusión masculina, a muller estivo presente ó longo da historia loitando polo seu espazo no mundo do pensamento.

Presente xa no século IV a.c. no ámbito da Escola Pitagórica, a pesar de que as súas ideas foron atribuidas ó seu fundador, Pitágoras, e a partir de aí estiveron presentes no curso da historia do pensamento: por influencias do Cristianismo na Idade Media, a pesar de que a muller foi considerada como orixe do pecado, a impureza e a debilidade e tiña prohibido o acceso á cultura e estivo marxinada da vida social, houbo mulleres cultas nos conventos e mosteiros. No Renacemento, a filosofía continúa en mans masculinas, pero xa se debilitaban as condicións que impedían o acceso das mulleres á cultura, fundamentalmente na clase nobre, destacando Santa Teresa de Xesús.

Pero será no século XX onde surxa un grande número de filósofas que terán máis relevancia que nos séculos pasados, así : Simone de Beavoir, Hanna Arendt, María Zambrano... Revivir ideas, recapitular e facer xustiza con todas estas mulleres filósofas son algúns dos propósitos de moitas figuras intelectuais do campo da filosofía contemporánea.

Por prexuízos de xénero ou consecuencias históricas, os traballos das filósofas foron escondéndose ou silenciándose, e é hora de borrar as falsas concepcións ou argumentos e recoñecer o pensar histórico feminino.

Nada do que hoxe coñecemos sería o que é, sin ter en conta a filosofía e a obra escrita de todas as mulleres excepcionais que apareceron en todas as épocas.

Publicado no Progreso o 18-5-2013