Diego Reina

Xosé Ramón Cando Vázquez

Diego Reina, profesor de instituto de Murcia, é o primeiro obxector de conciencia (coñecido) contra a censura parental relativa ás actividades complementarias. Este feito trasládanos a outros tempos e a outras circunstancias nas que a ausencia de democracia permitía a proclamación de leis contrarias aos dereitos humanos e polo tanto, en xustiza, obxectables. Sócrates non foi partidario do incumprimento da lei aínda que fose tan, manifestamente, inxusta como a súa condena a morte, cando tivo a oportunidade de fuxir e salvarse. Gandhi, en cambio, obxectou contra as leis racistas da Gran Bretaña, tanto en Suráfrica como, mais tarde na India. Rosa Parks obxectou contra das leis racistas dos Estados Unidos, defendendo a súa dignidade. Muhammad Alí obxectou contra a guerra de Vietnam e aceptou pena de cárcere.

A obxección de conciencia é unha das posibles reaccións contra a falla de respecto aos dereitos humanos, ou mais precisamente, contra a percepción de estar sendo privado dalgún deles, neste contexto, pode un estado democrático promulgar leis contrarias aos dereitos humanos? Constitucionalmente é imposible porque a norma fundamental de calquera país democrático proclama a Declaración Universal de Dereitos Humanos (DUDH) como referencia ineludible e inquebrantable. Se aceptamos que DEMOCRACIA=DEREITOS HUMANOS, a obxección de conciencia non sería, moral nin politicamente, admisible nun estado democrático. Conclusión, se existe obxección de conciencia lexítima, non hai democracia.

É lexítima a obxección de conciencia do profesor mencionado? Tratábase dunha charla dun catedrático de arte da universidade de Murcia sobre o artista Marcel Duchamp para a que, legalmente, precisaba o “nihil obstat” das familias, negándose a solicitalo e incumprindo, así, a lei. É razoable pensar que algún apercebemento ou sanción recaerá sobre o citado profesor por transgredir a lei, aínda que sexa co obxecto de ampliar o coñecemento do alumnado sobre ese aspecto concreto dos contidos educativos; contidos que, polo demais, son analizados, debatidos e aprobados nos órganos correspondentes de natureza democrática, debendo, xaora, estaren abertos á discusión a partir das novas achegas que poidan producirse.

Polo anterior cabe considerar lexítima a mencionada obxección de conciencia e polo tanto deficitario o funcionamento democrático do estado (comunidade autónoma) que constrúe un artefacto lexislativo tan pouco respectuoso coa DUDH que alimenta dita xustificada obxección. A este respecto sería interesante interrogarse verbo das condicións ou variables que vician o exercicio da democracia nesa comunidade, das que seguramente non está exento o conxunto do estado español nin o resto das democracias. En todo caso a análise non poderá ser moi concluínte e polo tanto a achega de conclusións deberá quedar no ar.

Pode funcionar adecuadamente un estado democrático no que importantes decisións son adoptadas por partidos políticos que non teñen natureza democrática? Que se entende por partidos políticos democráticos? No contexto deste traballo enténdese como partido político democrático aquel que asume, sinceramente, a defensa e aplicación dos trinta artigos que compoñen a DUDH. Non existiu ao longo da historia en ningún tempo e ningún lugar un código moral e político con tan amplo apoio como o que se recolle na mencionada Declaración, na que se establecen os principios de “ética mínima” e polo tanto lexislable que deben rexer en toda sociedade que aspire á xustiza e á equidade.

Esíxese aos partidos políticos defensa expresa dos DDHH? Esíxese a asunción deses dereitos como propios ata o punto de situalos por enriba de calquera outra consideración? Debe quedar esa esixencia, exclusivamente, en mans do voto da cidadanía ou debe existir un filtro legal que garanta que a representación política, en ningún caso obrará en poder de quen non estea comprometido, inequivocamente coa DUDH? Estas cuestións requiren unha reflexión acougada aínda que resultan bastante urxentes dado o nesgo que o tratamento dos DDHH está adquirindo no mundo desenvolvido no que, tradicionalmente, polo menos no aspecto formal, gozaban do apoio do conxunto da chamada “clase política” representativa. No que atinxe ao resto do planeta, no ámbito dos DDHH resulta imposible non botarse a chorar.

A obxección de conciencia do profesor Diego Reina é un feito que abre un oco para a esperanza porque sempre que, historicamente, se xeralizaron xestos semellantes constituíron un factor moi relevante para abater os muros da intransixencia, defensora a morte da súa base nutricia que non é outra que a ignorancia.

Publicado no Progreso o 7-3-2020