Democracia e participación

Xosé Ramón Cando

É coñecido que na cultura popular estaban arraigadas crenzas pouco defendibeis pero que operaban de xeito habitual e producian accións que, hoxe, en xeral, non compartimos. Estoume a refirir as rogativas que solicitaban protección fronte á ameaza dos meteoros adversos (treboadas), a atracción dos favorabeis (choiva) e, en xeral, pretendían establecer unha interlocución coa propia natureza. Este “modus operandi” ía mais alá e empregábase o mesmo procedemento fronte a outros fenómenos como a guerra que, sen ser naturais, incorporábanse á categoría da peste e semellantes. Nesta cultura á que se fai referencia, solicitábase a intervención sobrenatural en circunstancias nas que se entendía que estaba superada a propia capacidade de actuación (entendida, en xeral, como moi limitada).

Na actualidade obsérvase a proliferación da pegada parcial desta tradición, no que atinxe aos comportamentos políticos, non tanto na celebración de rituais relixiosos como na asunción dunha presunta impotencia para introducir modificacións nas políticas levadas a cabo dende os distintos poderes. Esta actitude que tende ao conformismo e á pasividade é consecuencia da escasa formación democrática que posúe a cidadanía asociada coa secular tradición autoritaria que segue presente no pensamento da mesma.

Non existe democracia sen unha sociedade civil organizada, mais alá da necesaria participación político-social a través de partidos políticos e sindicatos. Neste sentido pódese traer aquí a declaración do propietario dun restaurante de Nova York que se queixaba da perda de clientes porque ían desaparecendo as asociacións (de bolos, de pesca, de caza, de amigos da ópera, etc) e polo tanto a cea de fin de semana que celebraban no seu local.  Resulta ilustrativo este descenso do asociacionismo nun país que nos séculos XIX e XX era o paradigma do establecemento de redes sociais, e ao mesmo tempo coherente co descenso da calidade democrática no mesmo.

Para poder empezar a falar de sociedade civil debemos dar o paso de saír de nos mesmos e abrirnos aos outros, debemos poñer de manifesto os nosos intereses, os nosos obxectivos e as nosas ilusións, solo así poderemos atopar a outras persoas que os partillen nalgunha medida e acordar con elas algún xeito de actuación conxunta que incrementará as probabilidades de acadalos (sería útil revisar a acción dos movementos cidadáns de base que acompañaron o proceso da transición dos anos 70). Cantos de nós formamos parte da asociación de viciños do noso barrio?, Cántos participamos na asociación de mais e pais do colexio dos nosos fillos?, Cántos de nós participamos nas asociacións de estudantes?, Cantos de nós participamos nalgunha sociedade recreativa, cultural, deportiva, etc.?, Cando falamos con alguén do malos que son os tempos, da crise económica e de como nos prexudica, consolámonos mutuamente ou decidimos buscar algunha forma de acción para intentar defendernos?, Cando se presentan as eleccións somos dos que non sabemos a quen votar porque “todos son iguais” ou, estando convencidos de que determinadas formacións políticas xa non nos convencían buscamos información sobre outras alternativas ou mesmo decidimos participar na configuración das mesmas?

En síntese, somos dos que precisamos rogativas para todo ou estamos dispostos a utilizar a nosa capacidade de actuación (moito maior do que algúns tenden a pensar) para poder vivir mais dacordo co que desexamos?

Publicado no Progreso 13-10-2012